۲۷ جمادیالثانی سالروز وفات میرزا حسین نوری، محدث بزرگ، است. یکی از مهمترین آثار این محقق بزرگ جهان اسلام و تشیع کتابی به نام «نفس الرحمن فی فضائل سلمان» است. این اثر را حجتالاسلام ایاد کمالی اصل تصحیح و ترجمه کرده است.
متن زیر گفتوگویی، با وی درباره این کتاب ارزشمند است که میتوان آن را جامعترین اثر درباره شخصیت سلمان فارسی دانست.
لطفاً درباره کتاب «نفس الرحمن فی فضائل الرحمن» و مؤلف آن توضیح دهید.
این کتاب به قلم علامه محدث میرزا حسین نوری طبرسی نوشته شده است. ایشان در حدیث و حدیثشناسی تبحر خاصی داشت و این کتاب دومین اثری است که او تألیف کرده و در سنین جوانی آن را نوشته است. «نفس الرحمن» جامعترین و مفصلترین کتاب درباره حضرت سلمان است.
«نفس الرحمن»؛ اثری به مثابه دایرهالمعارف در باب سلمان
میتوان از این کتاب به عنوان یک دایرهالمعارف در زمینه حضرت سلمان تعبیر کرد. علامه میرزا محدث نوری تمام روایات مربوط به حضرت سلمان را در این کتاب گردآوری و دستهبندی کرده است؛ یعنی از ابتدای اسلام آوردن سلمان، نام اصلی سلمان، محل تولد سلمان (که نظر علامه محدث نوری این است که سلمان متولد رامهرمز است و این قول را قویتر از قولهای دیگر میداند) و … آغاز میکند و به بابهای دیگر میرسد.
کتاب «نفس الرحمن» ۱۷ باب دارد؛ باب اول درباره شناخت سلمان است (نام، لقب، کینه و زادگاه سلمان)، آشنایی سلمان با اسلام، هجرت به سوی خدا (حرکت سلمان به سمت مدینه)، بابهای دیگر این کتاب است. در این باب جریانهایی که در مسیر برای سلمان اتفاق میافتد تا زمانی که به مدینه پیامبر(ص) میرسد نقل میشود. در این باب توضیح داده میشود پیامبر(ص) او را سلمان نامید و سپس آزاد کرد. مقام سلمان نزد ائمه(ع) باب دیگر کتاب است و آیات نازلشده در شأن سلمان ذکر شده است.
یک باب این کتاب درباره دانش و حکمت سلمان است؛ چون سلمان با اینکه شخصیت مسنی بود؛ علم و حکمتی عالی داشت. حضرت سلمان برخی از امور غیبی را میدانست؛ چون همراه پیامبر(ص) بود، برخی به او حسادت میکردند که به خانه پیامبر(ص) و خانه حضرت زهرا(س) وارد میشود. ائمه(ع) میفرمودند سلمان اسم اعظم را میدانست و این موضوع یکی از بابهای کتاب را تشکیل میدهد. روایتهای مختلفی هم هست که سلمان نه اینکه خود مشتاق بهشت بود، بلکه بهشت مشتاق سلمان بود.
یکی از بابهای مهم کتاب، مُسند سلمان است؛ روایتهای گوناگونی که از سلمان نقل میشود؛ روایتی داریم که امام باقر(ع) از سلمان روایت نقل میکند که روایت عجیبی است. باب یازدهم که از مهمترین بابهای این کتاب است؛ دفاع سلمان از اهلبیت(ع) است. باب بعدی، زهد و فروتنی سلمان است، او زاهدترین ولایتمدار امیرالمؤمنین(ع) بود. نقل میشود وقتی که وارد مدائن شد؛ به او گفتند که میخواهیم برای تو کاخی بسازیم؛ او اما موافقت نکرد و گفت برای من خانه محقری بسازید که اگر در آن بخوابم پایم به دیوار بخورد و اگر ایستادم سرم به سقف آن برسد.
باب دیگر، زنان و فرزندان سلمان است. باب شانزدهم چگونگی وفات و تاریخ سلمان است که از معجزات است. او در پایان عمر خود گفت کسی از یثرب خواهد آمد و مرا غسل خواهد داد. روایت هست که حضرت امیرالمؤمنین(ع) به شیوه معجزهآسایی از مدینه به مدائن آمد و سلمان را کفن و دفن کرد.
باب هفدهم درباره عمر حضرت سلمان است؛ اقوال مختلفی در این زمینه ذکر شده است؛ این کتاب در این ۱۷ باب تمام میشود. در ابتدای کتاب تحقیق مفصلی مقدمتاً درباره خود حضرت سلمان و آثاری که درباره سلمان قبل و بعد از محدث نوری نگاشته شده است انجام دادم. با تتبعی که انجام دادم، نزدیک ۱۸۸ عنوان کتاب به فارسی و عربی درباره حضرت سلمان نگاشته شده و کمتر کسی است که این آثار را داشته باشد.
وامگیری آثار بسیاری از کتاب محدث نوری
بیش از نیمی از این ۱۸۸ اثر از کتاب «نفس الرحمن» محدث نوری وام گرفته شده است؛ برخی آن را خلاصه کردهاند. برخی بخشهایی از آن را ترجمه کردهاند و برخی یک یا چند باب از آن وام گرفتهاند. نمایشنامههای مختلفی هم درباره حضرت سلمان در مصر، عراق و ایران نوشته شده و قرار است فیلمی با محوریت این شخصیت ساخته شود.
تصحیح کتاب «نفسالرحمن» در سال ۱۳۹۰ به عنوان اثر شایسته تقدیردر حوزه علمیه قم شناخته شد و بعد از آن این کتاب را به فارسی ترجمه کردم تا برای دیگران سهلالوصول باشد و نام آن را «سلماننامه» گذاشتم، چون ه چه درباره حضرت سلمان وجود دارد در این کتاب آمده است.
با توجه به اینکه قرار است کنگرهای با موضوع سلمان فارسی در استان خوزستان برگزار شود، در این باره چه سخنی با پژوهشگران دارید؟
در عالم تحقیق اولین کاری که هر محقق باید انجام دهد کتابشناسی آن اثر و موضوع است. محقق باید پیشینه تحقیق را ببیند و بررسی کند که پیشینیان چه کارهایی انجام دادند و تحقیقی که قرار است انجام دهم آیا تکراری است؟ یا حرفی نو دارد. این نیازمند آن است که مطالعاتی را در آثار گذشته انجام دهم تا اگر در تحقیقم کاستی وجود دارد و یا زاویهای مخفی مانده است، بیشتر آن را روشن کنم. کتابشناسی مهمترین ابزار برای هر محقق است و محقق ناگزیر است قبل از آغاز کار، آثار گذشته را ببیند تا جلوی کارهای تکراری را بگیرد.
انگیزه شما از احیای کتاب «نفس الرحمن» چه بود؟ چرا به سمت تصحیح و ترجمه آن رفتید؟
بعد از سقوط صدام، در قالب یک مأموریت تبلیغی سفری به عراق داشتم؛ در این سفر به پیشنهاد دوستان به زیارت سلمان در مدائن رفتیم؛ وقتی به آنجا رفتم دیدم خیلی مظلوم است و زائران آن کمتر بود و چون مقام سلمان نزدیک بغداد بود، شناختهشده نبود. با وجود اینکه او اولین ایرانی پیشقدم در اسلام و تشیع است، خیلی مظلوم است و همانجا گفتم که اگر توفیق حاصل شود به ایران برگردم، اثری درباره سلمان بنویسم؛ تحقیق، ترجمه و به هر صورت اثری را احیا کنم. وقتی برگشتم، به کتاب محدث نوری برخورد کردم که نایاب بود و در جایگاه یک طلبه تلاش کردم به این شخصیت بزرگ اسلام و تشیع خدمتی کنم.ایکنا
انتهای پیام/